تأدیب و تربیتِ مردم، حاصلِ نزولِ تدریجی قرآن بود

آقای محمد گلدوست، در چهارمین نشستِ پژوهشی با موضوع "تفسیر عقلی، نقلی و عرفانی سوره بقره" در جمع مجازی طلاب و مبلغین مدرسه علمیه تخصصی ریحانه‌الرسول سلام‌الله‌علیها در جویبار در بیان تفاوت نزول قرآن بر پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله با سایر کتب آسمانی گفت: قرآن به صورت دفعی از لوحِ محفوظ در شب قدر بر پیامبر خدا نازل شد و در طی ۲۳ سال نیز توسط جبرئیل‌امین به اقتضای شرایط، مسائل و حوادثِ صورت گرفته، به شکل‌های مختلف از جمله بانگِ جرس، در حالت‌ایستاده، نشسته، گاهی پهلو به پهلو حتی در سفر، حضر، در زمانِ جنگ یا صلح و... برایشان نزول تدریجی داشت، پس علاوه بر نزول دفعی قرآن، به صورتِ تدریجی هم نزول یافت که شأنِ نزولِ آیات، گواه بر همین مطلب است.

وی همچنین با بیانِ دلایل تدریجی بودن نزول وحی خاطرنشان کرد: وقتی قرآن بر قلب پیامبر صلوات‌الله‌علیه نازل می‌شد و حضرت آیات را تلاوت می‌کردند، ۴۰ کاتب وحی آن‌را می‌نوشتند، که نشان دهنده نزول تدریجی قرآن است، از طرفی پیامبرخدا صلوات‌الله‌علیه با فاصله‌ی زمانیِ ۵۷۱ سال بعد از حضرت عیسی علیه‌السلام، به رسالت مبعوث شدند و در این مدت مردم از حضورِ نبی و وحیِ الهی دور بودند بنابراین حضرت نمی‌توانستند تمامی قوانینِ حتمیه و باقیه که تا انقراضِ عالم، مردم به آن نیاز داشتند را یکجا و با سرعت به مردم ابلاغ کنند؛ و شرایط موجود می‌طلبید که نزولِ قرآن، تدریجی صورت بگیرد.

کارشناس دینی، در ادامه اظهار کرد: در منابع تفسیری آمده که نزول جبرئیل بر پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله مداوم و با فاصله‌ زمانیِ اندک (صبح، ظهر، شب و... ) بود تا حمایتِ روحی و معنوی ازایشان وجود داشته باشد؛ از طرفی قرآن در نزولِ تدریجی بر اساسِ اقتضائات، حال و شرایطِ مردم بوده، فلذا مردم تأدیب و تربیت می‌شدند و رفتارهای خود را بر اساس آیات اصلاح می‌کردند؛ در واقع این نوع نزول، انگیزه‌ای برای انجامِ واجبات و فرامین الهی و پرهیز از منکرات بود و دلیلی برای مغفول نماندنِ بسیاری از اموراتِ مبتلا بهِ مردم می‌شد.

 وی تأکید کرد: پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله بر اساسِ ارتباط با وحی به نیازهای مردم پاسخ می‌دادند تا کم کم این مردم رشد کرده و مسائل را درک کنند، در حقیقت خداوند برای بالا بردنِ ظرفیتِ مردم و برای درکِ آیاتِ قرآن و پذیرشِ بسیاری از احکام الهی، آن‌ها را یکجا نازل نفرمود، بلکه در خیلی از موارد از جمله حرام بودن مشروب، قمار و... خداوند طی چهار مرحله و در شرایطِ مقتضی و خاص که مردم آمادگی پذیرش را داشته باشند، حُرمتِ آن را پنج سال بعد از رسالت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله و با نزول آیه اعلام فرمود؛ یعنی ابتدا مقدماتِ لازم را مهیا کرد تا ذهن مردم آمادگی برای دریافت حکم شرعی یک مسأله را داشته باشد.

استاد گلدوست در پایان بر مطالعه پیرامون شأن نزول آیات تأکید کرد و یادآور شد: با دانستنِ بسیاری از شأن نزول آیات می‌توانید به ارتباط میان آیات پی برده و فهم و درک درستی از مفاهیم و معارف قرآن داشته باشیم.